Z kart historii

Sierpc jest jednym z najstarszych miast na Mazowszu. Powstanie grodu datuje się na przełom X/XI w., a jego najbardziej prawdopodobna lokalizacja to obecny trójkąt między ulicami Płocką i Piastowską. Przełomową datą w historii Sierpca jest rok 1322, w którym Wacław, książę płocki dokonał lokacji miasta na prawie średzkim. Dokument lokacyjny świadczy o znaczeniu Sierpca w sieci osadniczej północnego Mazowsza. W I poł. XIV w. jest to jedna lokacja na tym terenie, a w ogóle trzecia, po Płocku (1237-1255) i Pułtusku (1257). Najprawdopodobniej od początku swego istnienia, aż po lata 70-te XIV w., Sierpc był własnością książęcą i królewską. Około roku 1375 ks. Płocki Siemowit nadał miasto Jaśkowi Pilikowi. Na przełomie XIV/XV w. przeszło ono w ręce rodziny Sierpskich, herbu Prawdzic, pochodzącej z ziemi zawkrzeńskiej. Pomimo lokacji w I poł. XIV w. Sierpc nie zdołał się należycie rozwinąć. Przyczyną tego były liczne najazdy Prusów i Litwinów, jak i niekorzystna sytuacja wewnątrz państwa dźwigającego się z chaosu rozbicia dzielnicowego. Ostatecznie pożar jaki strawił część miasta wraz z dokumentami lokacyjnymi stał się powodem kolejnej lokacji. Pociągnęła ona za sobą przebudowę miasta. Z tego okresu pochodzi rozplanowanie Starego Rynku oraz terenów przyległych. Wiek XV i XVI to okres szybkiego rozwoju gospodarczego. Rozwojowi miasta służył fakt, że leżało ono przy trakcie prowadzącym z Prus do Krakowa. Przez Sierpc prowadził też szlak z Wilna do Poznania. Lokalny początkowo handel Sierpca rozszerzył się na ziemie państwa Krzyżackiego. Wiadomo, że w początkach XV w. Krzyżacy mieli w Sierpcu własnego przedstawiciela handlowego. Bliższe kontakty handlowe miasto utrzymywało przy pomocy swych pośredników z miastami nadwiślańskimi jak: Płock, Dobrzyń, Toruń, Gdańsk.

Obok handlu w Sierpcu następował również rozwój rzemiosła. W XVI w. na czołowe miejsce wysunęło się sukiennictwo, piwowarstwo i gorzelnictwo. Sukno i piwo produkowano nie tylko na potrzeby okolicznej ludności, ale również na eksport. Sukiennicy sierpeccy słynący z bardzo dobrego sukna otrzymali w 1509 roku od króla Zygmunta Starego zezwolenie na prawo stempla (przywilej znaczenia wyrobów) gwarantującego jakość sukna. Na stemplu pod koroną widniała litera „S” – pierwsza litera nazwy miasta oraz lew leżący u dołu – element herbu Prawdzic. Pierwszym miastem słynącym z jakości sukna był Kościan, następnie Wschowa i Sierpc. Marka wybijana była na ołowianej plombie i przymocowywana do postawu sukna (postaw: 20-30 łokci).

W 1534 r. Sierpc na skutek działów spadkowych został podzielony na dwie części – pomiędzy braci Prokopa (starostę płockiego) i Feliksa (kasztelana rypińskiego), a następnie ich spadkobierców. W tym samym mniej więcej czasie stał się miastem powiatowym. Według lustracji 1564 r. powiat sierpecki liczył 699,52 km², a w jego skład wchodziły dwa miasta – Sierpc i Bieżuń oraz 153 wsie. Wiek XVII, poprzedzony tragedią licznych pożarów i ogromnych zniszczeń dokonanych przez Szwedów, zaznaczył się w historii Sierpca jako okres zahamowania i regresu. Przyniósł jednak jedną poważną zmianę. O ile dotychczas podzielone między braci Sierpskich miasto rozwijało się podobnie, rok 1625 wprowadził bardzo istotną różnicę. Mianowicie Zofia Potulicka fundując w 1620 roku drewniany klasztor przy kościele Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny oddała mu należącą do siebie połowę miasta. Druga część, mniej więcej w tym samym czasie, drogą sukcesji przeszła na własność Jana Bromirskiego (chorążego płockiego). Część należąca do klasztoru, czyli Stare Miasto i Loret, leżała na lewym brzegu rzeki, zaś część należąca do Bromirskiego – na prawym. Była to dzielnica żydowska i Włóki. Z Żydami w Sierpcu po raz pierwszy spotykamy się w XV w. Zwabił ich tutaj pomyślny rozwój miasta. W związku z tym, iż nie wolno było ludności żydowskiej osiedlić się w części Sierpca należącej do klasztoru, skupili się oni na prawym brzegu rzeki tworząc wspomnianą wcześniej dzielnicę żydowską. Jak wynika z ankiety, przeprowadzonej przez rząd pruski w 1793 roku, na ogólną liczbę 1029 mieszkańców Sierpca było 498 katolików, 15 ewangelików i 516 Żydów. Po drugim rozbiorze, w 1793 roku, Sierpc znalazł się w granicach zaboru pruskiego – siedzibę powiatu przeniesiono do Mławy, uzasadniając to zniszczeniem miasta przez pożary. Wraz z nastaniem rządów pruskich dobra duchowieństwa katolickiego zostały przejęte na własność skarbu państwa, w wyniku czego 28 lipca 1796r. lewobrzeżny Sierpc stał się miastem rządowym. W roku 1807, na mocy pokoju w Tylży, Sierpc znalazł się w granicach utworzonego przez Napoleona Księstwa Warszawskiego, a od 1815 w granicach Królestwa Polskiego. W 1865 roku, wskutek zadłużenia ostatnich właścicieli, nastąpiło połączenie obu części miasta jako całości już miasta rządowego. W 1866 (67?) r. w wyniku przeprowadzonego w Królestwie Polskim podziału administracyjnego Sierpc odzyskał rangę miasta powiatowego. Powiat składał się z miasta i 12 gmin (Białyszewo, Bieżuń, Borkowo, Gradzanowo, Gutkowo, Koziebrody, Kosemin, Lisewo, Raciąż, Rościszewo, Stawiszyn, Żuromin). W XIX w. Sierpc rozwijał się bardzo powoli. Nie powstał tutaj większy przemysł, nie docierała linia kolejowa. W tym czasie na terenie miasta działały 4 gorzelnie, 3 browary, fabryka dywanów i płótna, fabryka mydła oraz 4 wytwórnie octu. Przemysł jak wdać nie posiadał wielu reprezentantów i zaopatrywał jedynie rynek wewnętrzny. Na lepsze, pod względem handlowym, sytuacja uległa zmianie po wybudowaniu traktu bitego z Warszawy przez Sierpc do Torunia. Nieco korzystniej przedstawiała się sytuacja miasta pod względem urbanistycznym. Rząd Królestwa Kongresowego, od początku swego istnienia, rozpoczął energiczną i planową akcję na rzecz wszechstronnego rozwoju miasta. Począwszy od 1818 roku rozpoczęto systematyczne prace brukowania ulic i placów połączone z poszerzaniem, prostowaniem i niwelacją, przez co zmniejszyły się różnice wysokościowe na terenie miasta. W tym czasie też zabudowa miasta wzbogacona została o wiele istotnych elementów: w roku 1830 powstał zespół 20 jatek, w latach 40-tych wybudowano ratusz. W 2 poł. XIX w. zbudowana została cerkiew, a w końcu XIX w. oddano do użytku nowy plac handlowy nazwany Nowym Rynkiem. 

W dwudziestoleciu międzywojennym, dzięki budowie linii kolejowej, Sierpc stał się ważnym węzłem komunikacyjnym na trasie Brodnica-Kutno, Warszawa-Toruń. 1 września 1939 r. Sierpc i powiat sierpecki znalazły się wśród terenów włączonych do Rzeszy. 3 września w wyniku bombardowania zniszczeniu uległ dworzec kolejowy oraz szpital, 8 – wojska niemieckie zajęły całe miasto, którego nazwę zmieniono na Schirps, a później Sichelberg. Sierpc po wojnie stał się miastem jednolitym narodowościowo (przed wojną ludność żydowska stanowiła 30 % mieszkańców). W latach 70-tych powrócono do tradycji browarniczych jakie istniały w Sierpcu od XV wieku. W 1972 roku zakończona została budowa nowoczesnego browaru i uruchomiona produkcja piwa. Obok browaru powstała też jedna z największych w Europie słodowni. Po wojnie – do 30 czerwca 1975 r. Sierpc był powiatem (likwidacja powiatów w skali krajowej). Po raz czwarty w historii Sierpc został miastem powiatowym 1 stycznie 1999 r. W stosunku do poprzednich (XVI w, 1867, 1918) jest znacznie mniejszy terytorialnie (obejmuje miasto Sierpc oraz 6 gmin: Gozdowo, Mochowo, Sierpc, Rościszewo, Szczutowo, Zawidz).